Za nami XVIII Jasielski Festiwal Literacki „Drogi i bezdroża”. Przez trzy jesienne tygodnie Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle była przestrzenią wyjątkowych spotkań autorskich, ciekawych warsztatów i fascynujących rozmów. Przewodnim tematem tegorocznej edycji Festiwalu były „więzi” i faktycznie mieliśmy wiele okazji, by je odkrywać, odczuwać, nawiązywać – w czytanych książkach, w opowieściach autorek i autorów, w skupionych twarzach czytelniczek i czytelników.
Na literackie „drogi i bezdroża” wyruszyły najpierw dzieci, które wraz z rodzicami i opiekunami 21 września spotkały się z Jolą Richter-Magnuszewską, ilustratorką, autorką m.in. książki „Puszcza. Opowieści karpackich buków”. Otoczone dźwiękami natury, oglądały ilustracje i słuchały opowieści o drzewach rosnących teraz i przed wiekami. Następnie udały się do Parku Miejskiego, gdzie w skupieniu słuchały autorki, tym razem w towarzystwie bohaterów jej opowieści – oglądały liście, dotykały kory i przytulały się do pni. W drugiej części popołudniowego spotkania w Parku Miejskim odbył się spacer połączony z warsztatami przyrodniczymi prowadzonymi przez Fundację Dziki Projekt. Przyrodnicy z Fundacji mówili o ochronie dzikiej przyrody, a następnie zaprosili chętnych do stworzenia własnych kul z nasionami, żeby praktycznie zadbać o wzbogacenie roślinności wokół siebie. Uczestnicy poznali także historię miasta układając puzzle obrazujące ważne wydarzenia i postaci. To była prawdziwa lekcja odkrywania więzi z przyrodą, zarówno tą dziką i odwieczną, jak też z tą złączoną z historią miasta.
Młodzież i dorośli rozpoczęli festiwalową wędrówkę z Katarzyną Szwedą. 23 września poetka i fotografka poprowadziła nas zakolami Wisłoki, opustoszałymi dolinami i opłotkami nieistniejących łemkowskich wsi. Wraz z nią oswajaliśmy pustkę po tym, co zostało zniszczone, wykorzenione, zapomniane lub uległo rozkładowi. Wpatrywaliśmy się w zdjęcia wystawione na fragmentach łemkowskiej chyży, deskach przesiąkniętych upływem czasu, wspomnieniami domowników, krajobrazem i wsłuchiwaliśmy się we fragmenty wspomnień mieszkańca Beskidu Niskiego oraz wiersze autorki czytane w języku łemkowskim przez Natalię Małecką-Nowak. Ważne jest, aby nie tylko pokazać to, co jest zobaczone, ale też to, co jest przeoczone – powiedziała Katarzyna Szweda.
26 września wraz z Andrzejem Jeznachem i jego książką „Sprawa Diabła” wróciliśmy do wojennego Jasła. Śledziliśmy losy związku jaślanki oraz niemieckiego żołnierza, odkrywaliśmy co w powieści jest fikcją literacką a co prawdą historyczną, próbowaliśmy zgłębić motywy decyzji starosty Waltera Gentza, który najpierw zmienił Jasło w miasto na podobieństwo niemieckich, a następnie je unicestwił. Obchodząc 80. rocznicę tragicznego wysiedlenia i zburzenia przekonaliśmy się, jak silne są w nas emocje i jak bardzo potrzebna jest nam pamięć. Obecność na spotkaniu blisko stu mieszkańców i mieszkanek świadczy niezawodnie o więziach, jakie tworzymy z naszym miastem.
27 września powędrowaliśmy jeszcze głębiej w przeszłość – do czasów baśniowych i słowiańskich, które w swoim cyklu o Wiedmie („Wiedma”, „Kruki”, „Żmijątko”) opisuje Monika Maciewicz. Autorka zabrała nas na podkarpackie drogi, którymi ponad tysiąc lat temu podążała jej bohaterka, ale także najeźdźcy, którzy upatrywali zdobyczy na tych ziemiach oraz wojska, które próbowały ich powstrzymać. Podążaliśmy też drogą kobiety, która nieustannie uczy się, by poznać swoją moc i talenty, płacąc jednak za to cenę wielu trudnych wyborów i jeszcze trudniejszych wyrzeczeń. Była to też droga pachnąca ziołami, których autorka przywiozła całe naręcza na poprzedzające spotkanie warsztaty, a których zapach na długo został w Bibliotece.
30 września z młodzieżą spotkał się Tomasz Różycki, poeta i prozaik, autor m.in. książki „Złodzieje żarówek”. Tylko dzięki pamięci i wyobraźni przywracamy przeszłość do tu i teraz. Inaczej wszystko może przepaść w sposób naturalny – tłumaczył pisarz opowiadając o swojej najnowszej powieści. W rozmowie o życiu mieszkańców peerelowskiego bloku, z jednej strony całkowicie realnym, a z drugiej magicznym i onirycznym, ważnym aspektem były więzi – z rodziną, przyjaciółmi, społecznością.
4 października temat więzi był dosłownie osią przewodnią spotkania autorskiego z Sabiną Jakubowską, autorką powieści „Akuszerki”. To była niezwykła rozmowa o rodzeniu się człowieka, rodzeniu się kobiecej siły, rodzeniu się poczucia tożsamości i więzi. Pisarka opowiedziała też o tym, jak w niej rodziła się ta powieść. „Akuszerki” są dla kobiet i dla odważnych mężczyzn. To powieść o dawaniu wsparcia, o nawiązywaniu i tworzeniu więzi – stwierdziła, a my, czując przynajmniej na chwilę więź z bohaterkami i bohaterami jej powieści, mogliśmy też sięgnąć w głąb siebie i naszych własnych więzi rodzinnych.
10 października był ostatnim dniem festiwalowych spotkań dla młodzieży i dorosłych. Z uczniami I Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle spotkał się Wojciech Bonowicz, poeta, publicysta, dziennikarz. Rozmowa zaczęta od wiersza Wisławy Szymborskiej „Niektórzy lubią poezję” była zachętą do tego, by wiersze stawały się nieodłącznym elementem życia – nie tylko dlatego, że pobudzają umysł, wzruszają, uspokajają, ale też dlatego, że to my nadajemy im nasze własne unikalne sensy.
Również 10 października wyruszyliśmy w podróż śladami granic II Rzeczpospolitej wraz z Tomaszem Grzywaczewskim, pisarzem, reporterem, podróżnikiem. Razem z autorem wsłuchiwaliśmy się we wspomnienia ostatnich świadków i poszukiwaliśmy odpowiedzi na pytania o trudne momenty naszej historii. Rozmawialiśmy też o poczuciu i znaczeniu tożsamości, zwłaszcza na pograniczach oraz na terenach, których przynależność państwowa się zmienia w wyniku decyzji politycznych czy działań wojennych.
Festiwal zakończyliśmy 11 października, spinając go jak klamrą książką „Puszcza. Opowieści karpackich buków” Joli Richter-Magnuszewskiej. Tym razem, w zastępstwie Iwony Chmielewskiej, która niestety musiała odwołać przyjazd do Jasła, ilustratorka skupiła się na tym, co kryje się w słowach „ważne sprawy” dla niej, a także dla młodych uczestników spotkania. I tym razem ważne okazały się więzi, o których Jola Richter-Magnuszewska opowiadała w kontekście wyboru swoich ścieżek i pracy twórczej.
Klimat XVIII Jasielskiego Festiwalu Literackiego pozostaje jeszcze w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle dzięki wystawom ilustracji Joli Richter-Magnuszewskiej „Moc lasu. Puszcza Karpacka” w holu Biblioteki oraz fotografii Katarzyny Szwedy „Zemla vulgaris” w Sali offowej Jasielskiego Domu Kultury.
Spotkania festiwalowe moderowały: dr Beata Baraś i dr Barbara Sokołowska – polonistki z I LO w Jaśle, Aleksandra Brzuzy – tłumaczka, oraz Dorota Woźnica – dyrektorka MBP w Jaśle.
Dziękujemy wszystkim osobom, dzięki którym XVIII Jasielski Festiwal Literacki „Drogi i bezdroża” był wielkim świętem czytania. Cieszymy się z licznej obecności na spotkaniach autorskich i wierzymy, że możemy mówić o więziach w jeszcze jednym aspekcie – w kontekście zacieśniania więzi naszej bibliotecznej społeczności.
Partnerami projektu byli: Jasielski Dom Kultury oraz I Liceum Ogólnokształcące im. Króla St. Leszczyńskiego w Jaśle – dziękujemy za wsparcie i pomoc w organizacji wydarzeń.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Do zobaczenia na kolejnych edycjach Festiwalu!
