29 listopada 2022 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle, w ramach cyklu „Świat literatury, literatura świata”, odbyło się spotkanie z Péterem Erőssem i Borysem Płonką.
Borys Płonka, autor książki „Węgrzy. Stosunki demograficzno-etniczne na przestrzeni dziejów”, przybliżył historię i kulturę naszych węgierskich sąsiadów od średniowiecza do współczesności. Przeprowadził nas przez kolejne wieki i wielkie wydarzenia, zwrócił uwagę na związki polsko-węgierskie na przestrzeni dziejów obu narodów.
Barwny język prelegenta sprawił, że uczestnicy spotkania z zainteresowaniem słuchali o przemianach społecznych, politycznych, gospodarczych, demograficznych i etnicznych.
Książkę pisał osiem lat. Odbył trzydzieści pięć podróży naukowych po terytorium Węgier, odwiedził biblioteki i archiwa, przeprowadził wiele wywiadów z mieszkańcami. Jednym ze środków transportu z jakiego korzystał był… rower, na którym pokonał ponad pięćset kilometrów docierając do odległych i trudno dostępnych miejsc. Publikację wzbogacają liczne mapy, tabele i wykresy oraz obszerna bibliografia. To pozycja obowiązkowa dla każdego hungarysty.
Wykład uatrakcyjniły zdjęcia, m.in.: pomnika Turula – mitycznego ptaka, będącego ważnym symbolem kulturowym Węgrów, nowoczesnych budynków, obiektów sakralnych, zamków i pałaców.
Tokajskie wino, pálinka, baseny i ostre przyprawy – z tym obecnie najbardziej kojarzą się Węgry. To kraj piękny i bardzo gościnny – dodał na zakończenie wykładu Borys Płonka.
Péter Erőss – z pochodzenia Węgier, rodzinnie i zawodowo związany z Jasłem, autor wyboru i przekładu „Antologii poezji węgierskiej”, zaprezentował publiczności swoje wiersze z tomiku „Opowiadania i wiersze wybrane”.
Poeta w wierszu zawsze mówi prawdę. Ta prawda będzie dopiero oceniona przez następne pokolenia – powiedział.
Autor tworzy pod wpływem chwil, które są dla niego ważne. Każdy z wierszy ma swoją historię. Czasem pozornie zwyczajne wydarzenia sprawiają, że to one stają się tworzywem literackiej materii nabierając nowego znaczenia, jak np. przyroda, matka tuląca dziecko, przypadkowe spotkanie („Opadanie liści”, „Dom”, „Tokajska dziewczyna”, „Szczęśliwa chwila”).
Wśród interesujących poetę tematów są: utracona miłość, samotność i nieuchronność przemijania. W trakcie pracy nad wierszem testuje pierwotne sensy, zanim zamieni je w odpowiednie strofy. Musi upłynąć trochę czasu, aby wiersz osadził się w pamięci, a później z niej wydobył i nabrał właściwego kształtu.
Nie jest łatwo tworzyć w obcym języku. Choć od wielu lat mieszka w Polsce i język polski dla niego jest językiem wyuczonym – to ciągle naturalnym, pierwotnym – jest język węgierski. To połączenie sprawia, że właśnie ta mieszanka tworzy oryginalną, niepowtarzalną jakość. Wiersze Pétera Erőssa są przykładem tego jak węgiersko-polska wyobraźnia literacka może stać się osią różnych składowych. Echa kultury madziarskich przodków nadają jego przekładom i własnej poezji wyjątkowego stylu. Rytm, sens, melodyjność, regularność i rytmiczność języka sprawiają, że znakomicie słucha się węgierskiej poezji.
